18 maart:

De stress van gisteren hebben we weggeslapen: nieuwe dag, nieuwe kansen.

Vanochtend om halfnegen werd het brood aan de camper gebracht. Het was nog niet lang uit de oven, echt heel warm. Hij was een beetje teleurgesteld dat we er maar eentje nodig hadden.

We zijn later in de ochtend even op fietsverkenning geweest. We zijn eerst door het dorp gereden tot aan de laatste camping. Die ligt enigszins verhoogd en te midden van heel veel zand. Nou is dat zand hier natuurlijk niet echt een uitzondering, maar wij zouden het i.v.m. de vele harde wind niet verkiezen om op die camping te gaan staan. En zo waren er vele, want er stond niemand.

Het was vandaag zondag en gezellig druk in het dorp. Veel four-wheel drives met gids die hun toeristisch vrachtje bij de restaurantjes afleverden.

Morgen is hier souk en we moesten even de herinnering opfrissen waar dat ook al was. Op hetzelfde terrein blijkt ook een deel van het Nomad Festival plaats te vinden, dat van aanstaande donderdag t/m zaterdag duurt.

Vanmiddag waren een aantal Marokkaanse vrouwen hier op de camping druk bezig met het wassen van enorme vloerkleden. Die werden in een grote teil met water gelegd en dan maar stampen met je voeten. Daarna op een paar stoelen gelgd en uiteindelijk hangen ze hier aan de waslijnen te drogen. Ook werd er driftig met kruiwagens vol servies en aanverwante artikelen gelopen. Mogelijk dat een deel van de festivalartiesten hier op de camping verblijft.

Het was weer een warme dag met in de namiddag toch wel een aantal harde windvlagen die het nodige stof deden opwaaien. Onder alles wat we op tafel verschoven hoorden we het zand weer knarsen.

camping

buiten het dorp

de droge rivier de Draa

straatje aan de oostrand van het dorp met huizen

de kleden hangen te drogen

ons eigen spoelbakje

we vonden weer zakjes karnemelk

einde van weer een mooie dag

19 maart:

Nog steeds in Mhamid, de gemakkelijker uit te spreken naam voor M'Hamid El Ghizlane zoals het dorp officieel heet. We zijn in afwachting van het festival, dat donderdag begint. Er is hier vandaag één camper op de camping bij gekomen, het loopt nog niet storm. Maar te oordelen naar de wasactiviteiten, er hingen weer veel grote kleden en lakens aan de lijnen, wordt er toch nog het een en ander verwacht.

Vanochtend was er, hoe kan het ook anders, weer souk. Net aan de rand van het dorp, in de buurt van het toekomstige festivalterrein. Veel groente en fruit, we deden weer wat inkopen waaronder weer een stuk of vier reusachtige sinaasappelen. Reusachtig van formaat en smaak, maar niet van prijs. Maar er waren ook sierraden en andere snuisterijen.

Margot had haar zinnen gezet op een Marokkaans theepotje. De handelaar vroeg DH250, zij bood DH50. Hij zakte al snel naar de helft van z’n vraagprijs, maar Margot bood DH100. Hij zakte verder, maar ze werden het niet eens en we liepen door met de gedachte dat hij ons wel terugriep. Niet dus. We waren aan het eind van de markt en wie liep er achter ons met het theepotje, juist. DH110, nee 100, DH105, nee 100. Nou vooruit dan maar. En ze had haar Marokkaanse (sier)theepotje voor DH100.

Op de groente- en fruitmarkt gelden de prijzen per kilo die de handelaar vraagt. Dat geldt niet voor de andere handel. De handelaar vraagt, jij biedt. En je komt al dan niet tot een voor beide partijen aanvaardbare prijs. Sterker nog, zonder afdingen de gevraagde prijs betalen kan gezien worden als een belediging. Het zou impliceren dat je niet met de ander in gesprek wil gaan. Tenzij je natuurlijk vindt dat de gevraagde prijs reëel is.

Nadat we nos-nos hadden gedronken bij het naastgelegen restaurant wilden we de camping achter Hotel Kasbah Sahara Services bekijken en kregen een rondleiding van Edith Kohlbach, schrijfster van o.a. Campingführer Marokko – Mauretanien. De fraai afgewerkte ommuurde camping ligt achter het hotel. En je mag gebruik maken van de faciliteiten van het hotel, waaronder het prachtige zwembad. Toch vonden we het geheel een beetje on-Marokkaans strak en glad.

We waren op de fiets naar de souk gegaan. Op de terugweg begon de achterkant van de fiets van Gerard een beetje te zwabberen. Juist, lekke band. Lopend naar de camping en daar de band geplakt.

In de namiddag was er in het centrum van het dorp de ‘vrouwensouk’ met veel potten en pannen en schalen en andere huishoudelijke aangelegenheden. En toch ook nog wat groente en fruit. En hier en daar wat gereedschap, meer of minder gebruikt.

Het was weer een warme dag, onze thermometer gaf een maximum van 30º aan. En de sensor hangt aan de achterkant onder de camper en wordt dus niet door de zon beschenen.

souk, souk souk......

en nog meer souk  

de bedoeling is goed                     de band is weer vol

20 maart:

De dames zijn op de fiets gestapt naar de kapper. De meeste kappers in het dorp zijn herenkappers. Maar van de campingbeheerder hoorden ze dat er ook een kapper was die vrouwen knipt. Eenmaal binnen was de kapper nog bezig met het scheren van de baard van een local. Toen die weg was, de baard en de man, ging het gordijn dicht en werd de deur gesloten. Vanaf dat moment was de kapperszaak even taboe voor mannen. Om de kapper te laten weten wat de bedoeling was, hadden Margot en Wil elk een recente foto van na een kappersbezoek meegenomen. De kapper ging voorzichtig te werk, hij wilde klaarblijkelijk niet het risico lopen er te veel af te knippen. Tevreden en na afrekening van elk DH100 gingen het gordijn en de deur weer open: mannen, wees (weer) welkom.

De koelkast koelde niet voldoende en ik heb tijdens het kappersuitje de brander en sproeier schoongemaakt. Er kwam wel wat rommel uit, maar het is nooit te zeggen of dat volledig verantwoordelijk was voor de verminderde koelcapaciteit. We wachten het af, want ook de temperatuur in de camper was weer hoog vandaag. We hadden tijdens de koelkastservice de netstroom aangesloten om de koelkastkoeling niet te onderbreken. Toen bleek dat ook de lading d.m.v. de zonnepanelen niet optimaal was. Thuis maar verder naar (laten) zoeken.

Er zijn inmiddels weer twee campers op de camping komen rijden. Het festival is aanstaande, er komen mogelijk nog meer. Een Engels sprekend echtpaar kwam lopend de camping verkennen. Ze spraken ons aan en vroegen hoe het ons hier beviel. Wat bleek, zij stonden nog op de camping die wij hadden verlaten en het voldeed hun daar niet: "de grote campers die o.a. veel willen besteden in het restaurant, stroom afnemen en tochten met een fourwheeldrive boeken krijgen een voorkeursbehandeling van de beheerder”. Als je dat niet van plan bent, wordt de beheerder zeer onvriendelijk. En laat dat nou precies dezelfde ervaring zijn die wij daar ook hadden. Zij gaven aan morgen ook hier te willen komen.

Wij volgen de weersverwachting via de app van WeerXL. Meestal is die goed te vertrouwen. Helaas vanavond ook weer. Nu, 21:00 uur, waait het een ware storm en staan we af en toe op de wielen te schudden. De storm is niet zo erg, dat hadden we wel vaker, maar er komt weer een enorme hoeveelheid zand mee. Gelukkig is het avond, is de temperatuur iets gedaald en zitten we uiteraard binnen.

ramen en deuren dicht, knippen maar

vegen, ofwel zand verplaatsen

Cor moest z'n fietsband plakken

de rubber emmer

en het siertheepotje

21 maart:

Alle scharnieren piepten, op alle horizontale vlakken lag een zandfilm, achter de luikjes voor water en elektra aan de buitenkant lag het vol met zand, als je tegen de ruitenwisserbladen tikte viel er een lading zand uit. O-ver-al lag zand, dat fijnkorrelige roodbruine Saharazand, van de zandstorm.

De harde wind van gisteravond was voorspeld, in de late avond aanwakkerend naar windkracht 6. Afgaande op onze eigen ervaringen, die van een paar Nederlandse medecamperaars hier op de camping en een weerwebsite hebben we windstoten gehad van 80 tot 90 kilometer per uur, we stonden te schudden op de wielen. Gelukkig hadden we stoelen en tafeltjes opgeruimd, de luifel ingedraaid en de fietsen aan de ketting gelegd.

Vanmorgen was het stofzuigen, poetsen en boenen bij de meeste campers. Maar alle zand kregen we er natuurlijk niet uit en af. En mogelijk was dit ook niet de laatste zandstorm, je weet maar nooit. We hebben er nu twee beleefd, voor ons is het zo wel genoeg. Maar een geluk bij een ongeluk, deze zandstorm was ’s avonds en een deel van de nacht, waardoor we gewoon in de camper konden verblijven. De vorige, in Merzouga, duurde de hele dag en konden we o.a. vanwege de warmte niet in de camper zijn.

Het was vandaag te merken dat morgen het festival begint. We staan hier nu met ongeveer 25 campers, het raakt aardig vol maar er is nog ruimte. En consequent, elke camper krijgt van de beheerder een mooi groot tapijt voor de camper. Dat van ons hebben we overigens vanochtend versleept en omgedraaid, zodat we weer een frisse kant zonder al te veel zand boven hadden.

Ook in het dorp gonsde het van de drukte. Een keramiekverkoper had al z’n plaats ingenomen. En aan de neergelegde stenen verderop was duidelijk te zien dat er meer ‘besproken plaatsen’ waren. We vroegen hem in het Frans of hij hier de volgende dagen ook zou zijn, we moeten nog iets voor familie meenemen. Maar hij sprak alleen Arabisch en wenkte twee mannen die ‘un petit peu français’ spraken. Zodoende kwamen we er toch achter dat hij hier de volledige drie dagen aanwezig is. In het centrum werd een podium gebouwd waar vrijdag- en zaterdagmiddag plaatselijk en regionaal jong talent optreedt.

Twee broodjes haalden we vandaag bij de warme bakker. Halverwege de winkelstraat kwam de geur van versgebakken brood ons tegemoet. Twee treetjes naar beneden en we stonden in de centrale bakkerij. Hier kochten we onze gloeiend hete pain marocain, de traditionele Marokkaanse ronde broodjes, zo uit de oven.

Het was vandaag minder warm dan gisteren, maar toch nog steeds ruim boven de 20º met een briesje. Niks meer aan doen.

zou het hier stoffig zijn

nou, reken maar

centrale bakkerij

met gloeiend hete broodjes

rechts, camping buiten het dorp op de vlakte

plekje bij de palmen

de camping loopt aardig vol

22 maart:

Vandaag begon dan eindelijk het 15de Festival International des Nomades. Op de camping werden vanochtend uitnodigingen rondgebracht voor het bijwonen van de officiële opening in Hotel Kasbah Azalay. Een mooie kans om daar even achter de poorten te kijken. De deuren naar het zwembad stonden open, wat een juweeltje.

De opening stond gepland om 15:30, maar dat werd niet gehaald. Het duurde nog zeker driekwartier. In de tussentijd werd er door diverse bandjes en groepen muziek gespeeld en gedanst.

Toen uiteindelijk alle hoogwaardigheidsbekleders waren gearriveerd, kon met de opening worden begonnen. Ook de campingbaas, gekleed in een mooie witte djellaba, behoorde tot deze selecte groep.

De Marokkaanse organisator en de Franse directrice van het festival heetten iedereen welkom, waarna de opening een feit was. Even tevoren was al een groep dromedarissen heel voorzichtig op het zandtoneel verschenen. Naar mate de tijd vorderde kwamen ze steeds verder naar voren. Direct na de opening ging de hele groep naar buiten in de richting van de droge rivier. Hier werd onder grote belangstelling de dromedarisrace gehouden. We hebben niet echt een winnaar kunnen zien. We konden niet echt een structuur in de wedstrijd ontdekken.

We zijn daarna in het centrum gaan eten. Het was er gezellig druk en de restaurantjes waren behoorlijk bezet. Het leek ons een eenmaal-per-jaar drukte.

Elke avond gedurende het 3-daagse festival is er live muziek, even verderop in het dorp. Vanavond traden 5 groepen op, de volgende dagen 4. Wij vielen vanavond in bij de tweede groep, nadat er eerst uitgebreid werd omgebouwd en getest. We hebben er een kwartietje naar geluisterd en zijn toen naar de camper gegaan. Het was weer een drukke dag……..

 

hieronder een fotoselectie van vandaag

23 maart:

Alle marktkramen waren bevolkt. Er was weer genoeg te koop: schoenen, jurken, wasmiddelen, sierraden, specerijen, plastic à la Blokker, speelgoed, keramiek en zelfs nog wat rommelmarktspul. We zijn er een paar keer langs gelopen en kregen zelfs weer een ‘kijken, kijken, niet kopen’ te horen. Als we hun zin zouden doen, moesten we een vrachtwagen huren om alles thuis te krijgen.

Ook alle Nomadententen waren opgebouwd, zij boden o.a. streekproducten aan.

En vanaf 16:15 was er ‘Scène Jeunes Talents’ vanaf een podium in het centrum. Optredens van diverse (jonge/nieuwe) bands en groepen. Het was weer gezellig druk in het dorp.

Ook druk met de vele 4x4 wagens waarmee je een toer door de Sahara kunt maken. En de toeristen met hun eigen fourwheeldrives. Dit alles gaat soms met snelheden die niet passen in een drukbezochte dorpsstraat. Daarom is men hier ook begonnen met het aanleggen van verkeersdrempels. In de hoofd/winklestraat liggen er inmiddels 4, in de toegangsweg ook een paar. En het zijn echt gemene drempels. Wanneer je eentje over het hoofd ziet, moet je daarna alle servies weer even rangschikken, of erger.

Vanavond zijn we weer even naar het grote podium geweest, met optredens van vier bands. Het was er druk en we zagen en hoorden twee optredens. Vooral druk werd het vooraan bij de dranghekken toen er een groep optrad met een paar zangeressen. De mannen wilden dat allemaal goed kunnen zien. Heel veel van de plaatselijke vrouwen met kinderen zaten helemaal achteraan. Na een uurtje hadden we het wel gezien, en gehoord, en zijn weer huiswaarts, nou ja camperwaarts gegaan.

nomadententen

jurkje passen, of toch maar niet

kleurrijk speelgoed

jong talent

in het centrum

iets ouder talent

met veel geluid

en show

24 maart:

Hoe meer weerapps, hoe meer verschillende weersvoorspellingen. Er zou vanmiddag weer een harde wind opsteken. En dat betekent hier dat er dan ook zand mee komt. We waren op alles voorbereid, hadden het meeste al ingepakt omdat we toch morgen wilden vertrekken. Maar eerst nog even boodschappen gedaan: brood, een paar pakken sinaasappelsap en natuurlijk weer een paar zakjes karnemelk.

En op de markt hebben we nog kruiden gekocht: komijn en ras el hanout. De specerijenman rekende hier vandaag aanmerkelijk meer voor dan gisteren bij C&W, bijna het dubbele. Nou vooruit dan maar, hij een goede dag.

Daarna als laatste de fietsen op het rek, laat nu de (zand) storm maar komen. Het ging gelukkig niet door. Het werd een prachtige dag met een rustig briesje bij 30º.

Het was vandaag alweer de derde en laatste dag van het Nomadenfestival. Pas in de namiddag waren er twee programmaonderdelen waarvoor we belangstelling hadden.

Tegen vijf uur hebben we de fietsen maar weer van het rek gehaald om naar de festiviteiten te gaan. Fietsen leek ons bij deze temperatuur aangenamer dan lopen. Op het programma stonden nog ‘Le Match de Hokey sur Sable’ (zandhokey) en ‘La Préparation de Pains de Sable’ (voorbereiding en broodbakken in een zandoven). Zandhockey was eerst aan de beurt en er heerste wat onduidelijkheid over de locatie. Een groep dromedarissen reed een paar keer heen en weer door het dorp, maar dat was alleen maar voor de entourage. Iets later dan gepland, maar daaraan waren we de laatste dagen al een beetje gewend geraakt, begonnen de mannen aan de zandhockeywedstrijd. De ene ploeg in het wit, de andere in ’t blauw. Gespeeld werd met een zwarte bal van kamelenhaar van zo’n 10 cm. doorsnede. Doelen, zoals wij die kennen bij de meeste balsporten, waren er niet. De achterlijn van een serie stenen moest worden gepasseerd voor een doelpunt. Het ging er soms fanatiek aan toe. Enige consternatie ontstond toen een eigenwijze dromedaris het nodig achtte om dwars door het publiek en het speelveld te draven. De eindstand en daarmee de winnaar van de zandhokeywedstrijd is ons ontgaan.

Even verderop werden inmiddels de voorbereidingen voor het broodbakken getroffen. Op een zandheuvel smeulden in het warme zand al een aantal vuurtjes. Een aantal wedstrijdbakkers op een rij maakte eerst het deeg voor het grote ronde Marokkaanse brood, waarna dat een tijdje moest rijzen. Het hele gebeuren werd gadegeslagen door een grote groep belangstellenden, waaronder veel toeristen. Uiteraard werd er veel gefotografeerd en gefilmd. De organisatie regelde dat in ieder geval de kinderen vooraan in het zand konden gaan zitten. Na enige tijd was het deeg gerezen, kon het in de as van het vuur worden gelegd en overdekt met heet zand. Op de achtergrond werd het hele gebeuren gadegeslagen door de groep dromedarissen. En uiteindelijk wiens brood het eerste gaar en klaar was, was de winnaar. Tenminste dat maakten wij uit de hele ceremonie op. Nadat alle brood gebakken was, werd het bakfestijn afgesloten met muziek. Het merendeel van het publiek ging toen richting centrum, waar het bij de kooplui nog een drukte van belang was en de restaurantjes goede zaken deden.

transport exeptionel

veel kruiden

en de kruidenman met zonneklep

twee toeristen met een ezel

nog steeds veel zand

Match de Hokey sur Sable

Pains de Sable