11 maart:

We hebben vanmorgen met onze telefoon met het Marokkaanse kaartje eerst onze beide kleinkinderen gebeld en hun gefeliciteerd met hun elfde verjaardag! Waar blijft de tijd.......

Gisteravond om een uur of negen zijn we weer naar de camper gegaan. Het waaide nog stevig, niet zo hard meer als 's middag, maar we hadden het na een dag zwembad en restaurant daar ook wel gezien. Nog een uurtje later durfden we de deur en het raam, beide aan de luwe kant, weer open te zetten. Langzaam maar zeker koelde het binnen wat af.

Vanochtend gingen de meeste luwtezoekers van gisteren weer naar de oude stek. En daarmee was de zandstorm weer ten einde. Ja, dat dacht je maar. Want in echt alle hoekjes en gaatjes en naadjes zat heel fijn Saharazand. Als je wat op de tafel zette, knarste het in het zand. Als je door de camper liep, dan ging dat over een zandtapijt. Dus, grote schoonmaak. Stofzuigen, dekbedden en kussens kloppen, ramen lappen en de zonnepanelen maar weer een keer van zand ontdoen. Een groot deel van de ochtend ging hier mee heen. Maar daarna konden we met een gerust gevoel even verkoeling zoeken in het zwembad.

Tegen de avond zagen we weer vanaf diverse punten de dromedarissen met toeristen vertrekken om vanaf een duintop de zonsondergang te beleven.

Het was vandaag gelukkig iets minder warm dan gisteren, ongeveer 25º.

zand, zand, zand........ en genieten van de taferelen die zich voor ons afspelen

12 maart:

‘Een hondenleven hebben’. De uitspraak zou hier uitgevonden kunnen zijn. We waren vandaag in Merzouga Centrum. Aan het eind van de straat waren een paar opgeschoten jongens, een jaar of 14, met een hond aan het ‘spelen’. Ze hadden hem met een dun touw om de hals vast. En dan maar treiteren, aan de staart trekken en schopbewegingen maken. Toen we luid en duidelijk (in het Nederlands weliswaar) hierop commentaar gaven wisten ze maar al te goed wat er aan de hand was. En toen we de camera er op richtten waren ze snel achter een muurtje verdwenen en kwamen af en toe kijken waar wij gebleven waren. Walgelijk, maar het gebeurt en wat kun je er aan doen.

Goed, we waren dus op de fiets naar het centrum gegaan. Een heuse winkelboulevard en de meeste ijzeren winkeldeuren waren open. Natuurlijk waren ook hier veel restaurantjes te vinden. Hier en daar stonden de tajines al weer te pruttelen en werden wij vriendelijk uitgenodigd om vooral te komen eten.

We kochten pinda’s bij een van de winkeltjes. En tijdens het afrekenen had hij nog veel meer in de aanbieding. En het lukte hem, want we kochten ook nog een klein bakje munt.

Bijna traditiegetrouw hebben we op een van de vele terrasje weer een verse jus d’orange gedronken. Het is erg lekker, gezond en niet duur. En ook hier zagen we weer de waterton. Een ton gevuld met drinkwater en een kroes aan een touwtje, voor als je dorst hebt.

In Marokko wordt gekookt en gestookt op flessengas. En elke gasleverancier heeft z’n eigen kleur gasfles. De rode flessen komen van Afriquia, de oranje van Ziz en van de blauwe weten we het nog niet. De rode en oranje flessen zijn niet in het hele land verkrijgbaar, de blauwe zie je overal. En misschien zijn er nog meer kleuren.

Onze rode Afriquia gasfles was bijna leeg. Op de camping zijn alleen maar oranje flessen. We hebben in het centrum geïnformeerd en tegen een kleine meerprijs kunnen we onze rode fles ruilen voor een blauwe. De schroefdraad op de fles voor de aansluiting van de gasslang is gelijk aan die in Nederland, maar is korter. Hiervoor hebben we een adapter, maar zelfs daarin moet nog een extra rubberring worden geplaatst om alles gasdicht af te sluiten. De schroefdraad van de flessen is dikwijls beschadigd. Morgen gaan we een blauwe fles met butaangas scoren, kunnen we er weer even tegen.

Cor en Wil hebben het hoge zandduin bedwongen. Het duin op de één na laatste en laatste foto bij het verhaal van gisteren. In precies een uur waren ze boven. Een prestatie om ‘U’ tegen te zeggen Door de verrekijker konden we ze onderscheiden. We hebben daarom vanavond met z’n vieren bij ons gegeten, hoefden ze niet meer te koken.

de boulevard

en de andere kant

veel kleurige stoffen

en specerijen

in de winkel

mooie kop

wie biedt

nog een keer boulevard

kijk op de top

ook een camper

13 maart:

We hadden wel weer lang genoeg op één plek gestaan dus zijn we weer verder gereden. Niet dat het ons niet beviel in Merzouga, in tegendeel. Maar er staan nog een paar doelen op de lijst zodat we de dagen een beetje moeten plannen.

We hadden gisteren in Hassilabied geïnformeerd naar gasflessen. We zouden daar de rode kunnen ruilen voor een blauwe. Kosten DH42.-, dat zou wel heel voordelig zijn. In Merzouga City kon het ook, daar rekenden ze totaal DH64.- en dat was een reëlere prijs. En de goedkope gasman was vanochtend nog gesloten dus hebben we de ruil in Merzouga gedaan. Vanmiddag aangesloten en direct lekvrij.

Via de N13 en de N12 tot Tazzarine en daar naar de R108 naar Nkob, totaal 230 kilometer. Op het Camperforum hadden we gelezen dat je daar bij een auberge kon overnachten. We wilden bekijken of wij dat ook wilden, maar zover kwam het niet, want het werd niet toegestaan. Men verwees ons naar de camping. Maar hoe dan ook, we hadden toch niet op een parkeerplaats aan de doorgaande weg willen staan.

De route van vandaag voerde ons weer over oneindige vlaktes en langs hoge bergketens. Je kunt het saai vinden, wij genoten er weer van.

Wat opviel was dat het niet helder was vandaag, het leek een beetje mistig in de verte. Overigens hebben we niets te klagen over het weer, het werd 30º.

We staan op camping Ouadjou, waar men bezig is met renovatie. Het restaurant ziet er weer fris uit. Het zwembad kon niet worden gebruikt, ook hier wordt gerenoveerd.

We zijn in de namiddag naar het centrum gelopen en daar een restaurantje uitgezocht te midden van de plaatselijke bevolking. Vriendelijke ontvangst en bediening en lekker gegeten. Daarna nog even de hoofdstraat op en neer. Wat opviel was dat er geen vrouwen liepen, alleen maar de mannen.

camping in Nkob

lunchtijd in Alnif

veel Sahara-toeristen

en belangstelling van de schooljeugd

Nkob

vernieuwd campingrestaurant

onze brochettes in de maak

terras in het centrum

gesprekje met een gids

wat was dit voor dier

14 maart:

De wegen die we de afgelopen weken hebben gereden zijn aanmerkelijk beter dan een paar jaar geleden. Er wordt veel aan wegonderhoud gedaan, trace’s worden verlegd, wegen opnieuw geasfalteerd en nieuwe bruggen gebouwd.

Zo ook vandaag, we vervolgden vanaf Nkob de R108 en gingen aan het eind daarvan over op de volledig nieuwe N9 naar Agdz. Op sommige plaatsen was de oude weg nog te zien. Deze N9 en de rivier de Draa lopen voor een groot deel parallel aan elkaar. Het was een van de weinige keren dat we water in een rivier zagen. En omdat de Draa door het gebied loopt, reden we vandaag door een groene omgeving.

Omdat de camping ongeveer 2 kilometer buiten Agdz ligt, hebben we in het centrum nog even wat boodschappen gedaan. Met deze temperaturen vliegen de flessen water er door alsof het niks is.

Het bleek dat ook een reisgroep met Duitse campers op Camping Kashbah Palmeraie had afgesproken. We waren blij dat we redelijk op tijd waren.

Het was weer een warme dag met eerst weinig wind bij 30º. Later haalde de wind aan en hebben we de stoelen en de mat windveilig opgeborgen.

Morgen is er een grote souk in Agdz. Toen we hier een aantal jaren geleden waren konden we niet naar de souk vanwege ziekte. Dus we gaan op de fiets in de herkansing.

camping

temidden van enorme rotspartijen

rechts de oude, links de nieuwe weg

die soms dwars door de rotsen gaat

oase naast de Draa

rotsresten, mogelijk met fossielen?

15 maart:

Het was weer mooi weer, overdag weinig wind bij 30º, ’s avonds haalde de wind weer aan. Dus zoals gepland op de fiets naar de souk. Over de brug, net buiten de stad, een ritje van een paar kilometer. En als je niet precies zou weten waar het was, kon je achter de mensen aan fietsen die er ook naar toe gingen, of er juist net vandaan kwamen. Over een grote oppervlakte allemaal handel. Je vraagt je echt af waar de mensen nog de moed vandaan halen om sommige dingen proberen te verkopen. Veel belangstelling was er bij de verkopers van telefoontjes, de oude kleine GSM-metjes. Verder veel plastic, van emmer tot keukengerei. Opmerkelijk was de stand met de verkoper die een apparaatje demonstreerde waarmee je o.a. wortels in sliertjes kon snijden. Er was veel belangstelling, alleen maar mannen geen enkele vrouw. Zouden de mannen die dingen dan kopen en de vrouwen hiermee aan het werk zetten, of stuurden ze hun vrouw(en) later naar de stand om zo’n apparaatje te kopen? Wij kwamen er niet uit. Dit was allemaal op het voorterrein. Verderop was nog heel veel meer, ook de groentehandel en de slagers. Maar ook de traditionele Marokkaanse matten, starmotoren, wasmachines, weefgaren, bulten ring- en steeksleutels, handgemaakte houten deuren en tafels en een paar eettentjes waar de brochettes wel heel erg donker waren geworden. Noem het op en het was daar te koop.

Wij hebben groente en fruit meegenomen. Niet alles bij dezelfde handelaar, want de kwaliteit verschilt zo hier en daar.

En lest best, Margot vond op deze souk haar rubberen (water)emmer. En we hebben er nog niet eens een foto van, volgt morgen.

Na de markt hebben we bij een winkeltje in het centrum nog karnemelk gekocht. We hadden een foto gemaakt van de karnemelkverpakking die we bij Acima hadden gekocht. Hij herkende die, maar had het niet in pakken maar in zakjes, zoals wij thuis soms de mozzarella kopen. Daarna waren we hoognodig toe aan een glas jus d’orange, op een terrasje in het centrum.

Om vier uur hebben we een rondleiding door de kasbah gehad. Het was alleen jammer dat het overgrote deel van de bezoekers Frans was en de gids alleen maar Frans sprak, we kregen er weinig van mee. Maar we konden wel de hele kasbah bekijken, die overigens volledig wordt gerestaureerd.

En om zes uur hadden we tajines besteld, het smaakte weer goed. Daarna alles rond de camper opgeruimd, de stoelen, de mat en de fietsen. Morgen willen we in één keer naar Mhamid rijden, 190 kilometer.

souk, souk en nog eens souk

met het rubber emmertje

van alles was er te koop

rondleiding door de kasbah

16 maart:

In tegenstelling tot de meeste vorige dagen, begon deze nogal winderig. Tijdens het traditionele waterwisselen vlak voor een vertrek, moesten we met de rug naar de wind en het opwaaiende zand en stof gaan staan.

De bestemming Mhamid vergde 190 kilometers, niet echt heel ver. We reden een deel van de N9 in tegenovergestelde richting van een paar dagen geleden. Tot een kilometer of 15 voor Zagora was de weg volledig nieuw en aan weerskanten zelfs voorzien van een heus fietspad. In Zagora hebben we eerst diesel en Dirhammen getankt. Die laatsten zijn mogelijk in Mhamid niet zo uit de muur te halen en we weten niet hoeveel we daar met de kaart of contant moeten/kunnen betalen. Ook nog even naar de echte bakker gegaan. Hij verkoopt ook het Marokkaanse brood maar dat is toch van een andere kwaliteit dan het doorgaans verkrijgbare. En we wisten van de vorige week (of eerder….?) dat hij ook lekkere kokoskoeken had: “doe daar dan ook maar tien van”.

We zijn doorgereden ‘op route’ en hebben een broodje gegeten op een parkeerplaats in Tamegroute. Het begon steeds harder te waaien en we zagen de lucht lichtbruin kleuren. C&W reden langs, uiteraard ook onderweg naar Mhamid. Het duurde een poosje en we kregen een appje dat ze gingen omkeren. Ze konden niet verantwoord verder rijden vanwege de zandstorm en daardoor het minimale zicht op de weg. We zijn naar de kleine camping Jnane-Dar Diafa in Tamegroute gegaan, dat was maar 500 meter verderop. Een redelijk primitieve camping, in opbouw naar onze mening.

Maak van de nood een deugd, een bekend spreekwoord. Toen in de namiddag de wind wat ging liggen en we weer gewoon buiten konden zijn, zijn we naar het stadje gewandeld. Al snel hadden we een gids aan de broek. We wilden dat in eerste instantie niet. Maar wilden we in korte tijd iets zien, dan was het misschien niet zo’n slechte optie. Dus, voor DH30.- hadden we een deal. Hij bracht ons eerst naar de 17e eeuwse Koran-bibliotheek. Deze omvat ± 4000 boeken en manuscripten van negenhonderd jaar oud. Er zijn waardevolle boeken over wetenschap en religie uit de gouden eeuw van Andalusië en eerbiedwaardige geïllustreerde Koran-boeken in gazelleleer. Het oudste dateert uit de 13e eeuw.

Daarna nam hij ons mee naar de kasbah. Zelf zou je hier hopeloos verdwalen, een gids is onontbeerlijk. In deze kasbah leven nog 280 mensen, die samen een coöperatie vormen. De belangrijkste activiteit in dit dorp is de vervaardiging van aardewerk. Oude technieken geven het groene glazuur oneindig veel variatie. Het glazuur ontstaat door een techniek waarbij silicium, mangaan en koper wordt gebakken in aarden ovens waardoor de opvallende groene tint ontstaat. Soms wordt koper vervangen door ijzeroxide om een meer bruin/olijfkleurig resultaat te krijgen. Deze technieken bestaan al sinds de 16e en 17e eeuw. De stukken worden in de aarden ovens op elkaar gestapeld waardoor er kleine littekentjes ontstaan die eigen zijn aan dit product. We zagen van dichtbij de ovens opgestookt worden. Dikke zwarte rookwolken kwamen uit de schoorstenen. Andere ovens waren dichtgemetseld om het aardewerk daarin te laten afkoelen.

De gids heeft ons door een groot deel van de kasbah geloodst. Hij vertelde dat de watervoorziening problematisch was omdat een groot deel van het zoete water werd gebruikt voor het besproeien van de stadse golfbanen. Iedereen in de kasbah kan volgens een bepaald systeem één dag per week zoet water gebruiken. De andere dagen zijn ze aangewezen op zout bronwater.

En natuurlijk, aan het einde van de rondleiding: de grote coöperatieve aardewerkwinkel. Wanden en schappen vol met kleurig vakwerk. Een jochie van een jaar of 13 was bezig met de decoratie van een bord. Hij moet 5 uren per dag naar school en werkt 5 uren in de coöperatie. Toen we onze aankopen afrekenden, deed híj de administratie en incasseerde en wisselde het geld. Onze gids was analfabeet, deze jongen krijgt de kans om naar school te gaan en een vak te leren.

Om zes uur waren we weer bij de camper, hoognodig toe aan een grondige douche. Het zand zat tot in onze oren. Hopelijk kunnen we morgen verder.

En nu, om negen uur is het nog maar 17,5º, we weten niet wat ons overkomt.

op de (kleine) camping

plein bij de moskee

straatje in de kasbah

tekening van de kasbah

en nog een straatje

één van de pottenbakkers

voorraadje

de oven werd opgestookt

lijkt niet echt gezond

en via nog een straatje

naar de winkel

met heel veel aardewerk

kiest u maar.....

vakman in de dop

straks thuis te bekijken

17 maart:

Gelukkig was het vanmorgen zo goed als windstil. Geen enkele zorg over mogelijke zandstormen. We vertrokken op tijd, hoewel de rit slechts 75 kilometer over de N9 was. We herinneren ons de weg naar Mhamid nog van twee jaar geleden. Op sommige delen was het toen geen pretje om te rijden. Smal, rafelranden en gaten. Je kon toen niet genieten van de omgeving, anders reed je minimaal met één wiel door zo’n gat. Hoeveel anders was dat vandaag, het was een pretrit. Ook hier zijn grote delen van de weg opnieuw geasfalteerd en trace’s verlegd. Twee keer ga je fluitend door/over een bergkam.

Onderweg in Tagounite hebben we nog even 6 flessen water ingeslagen, we konden voor de winkel stoppen. En even verder bij een muurtje koffie, limo en een kokoskoek: Mhamid, here we come! Maar soms zit het mee, soms gaat het heel anders….

We waren mooi op tijd bij camping Hamadu du Draa, hier waren we twee jaar geleden ook. Een mooie camping met vrij zwembad. Toen wel, nu graag betalen hiervoor. Zelfs ons plekje van toen was nog vrij. Met veel pijn, moeite en soebatten mochten we daar met de twee campers ‘gehoekt’ staan. Zo hadden we beiden nog een mooi terrasje. Maar er hing vanuit de beheerder een dreiging in de lucht: er kon nog wel een camper bij. Nadat we hierover bezwaar hadden gemaakt, zei hij: “nou, heel misschien een klein campertje als het echt niet anders kan”. Het zinde ons niet en vertrouwden hem niet. Maar de plek was mooi, half onder een palmboom. Toch gingen we even kijken bij buurcamping Auberge El Khaima, daar bleek plaats genoeg, maar minder schaduw en geen zwembad. Terwijl we op de terugweg even stonden te praten met Thole & Everdien, camperaars die we kennen vanuit het Camperforum, had de beheerder er al een camper tussen gezet. De poot van onze luifel zou bij die camper op de motorkap moeten, C&W hadden geen enkel uitzicht meer en waar die extra camper hun campingstoelen moesten zetten was ons een raadsel. Grrrrrr.

Na de lunch, de ergernis liep op en we zagen Cor al iets op de navigatie intoetsen. Kortom, we zijn vertrokken en naar de buurcamping gegaan. Met een eigen tappunt en wasbakje, stookoventje en een groot Marokkaans kleed werd voor ons uitgerold. Hier wachten we tot het Nomad Festival begint.

En door alle stress hebben we niet eens meer een foto van de situatie gemaakt.

camping El Khaima

koffie en limo

matten tegen zandoverlast

groenteprutje voor vanavond (de rest in de vriezer)