24 februari: Tafraoute

We konden vanochtend moeilijk onder het dekbed vandaan komen. De buitentemperatuur was 6 graden en binnen was het wel 10! In de loop van de dag werd de (buiten)temperatuur meer dan goedgemaakt met 25 graden.

We hebben wat klusjes in en rond de camper gedaan en ons verder koest gehouden. Het was een echte stoeltjesdag.

Rond een uur of vijf kwam de mevrouw langs de campers met harirasoep. Ze heeft een snelkookpan met soep in een boodschappentas bij zich en verkoopt de soep per (soep)kom, dat is haar maat. Per kom giet ze die dan over in jouw pannetje. De soep kost DH10 per kom, we hebben een paar kommetjes gekocht. Samen met een stokbroodje hebben wij er lekker van gegeten.

 

 

In de schaduw onder een palmboom, boekje er bij.....

 

 

 

 

 

 

 

onder de gele pijl, één van de vele (±230) campers hier

25 februari: Tafraoute

Net als gisteren was het vanochtend eerst weer fris in de camper en buiten, maar dat veranderde van aangenaam toen de zon boven de berg kwam, naar warm voor de rest van de dag met 26 graden.

De voedselvoorraden waren zo langzamerhand wat geslonken en de koelkast half leeg, dus zijn we na het ontbijt naar de supermarkt gegaan. Niet zoals de kleine winkeltjes waar de verkoper achter z’n toonbank(je) je de aangewezen producten geeft. Nee, hier pak je een mandje, verzamelt de boodschappen van het lijstje en loopt naar de kassa. Voor zover wij weten zijn er twee van deze winkels in Tafraoute. Waar wij waren zit in dezelfde straat als waar de garage van Mohammed Farih, wereldberoemd bij camperaars in Tafraoute en omgeving, zich bevindt. Hier stonden vanmiddag trouwens weer 18 campers waar aan werd gewerkt.

Oorspronkelijk waren we van plan om gisteren met elkaar ‘buiten de deur’ te gaan eten, maar dat kwam er niet van omdat de reparateur voor de koelkast van de buren nog langs kwam. Dus hadden we die afspraak naar vandaag verplaatst, paste nog nét in de agenda. We kozen weer voor Hotel–Cafe-Restaurant-Piscine Espace Tifawine , ook in dezelfde straat als de garage en de supermarkt. Vorig jaar waren we hier op advies van camperaars ook al eens geweest. Op het eerste gezicht lijkt het een restaurant zoals er velen zijn, met bijna alle tafeltjes aan de straatkant bezet door theedrinkende Marokkaanse mannen. Maar loop je door het restaurant naar het achtergelegen terras, dan is daar voldoende ruimte en kun je kiezen voor zon of schaduw. Je zou ook kunnen kiezen voor het zwembad dat in het midden ligt, ware het niet dat ook hier weer geen water in zit. We vroegen later aan de ober of dat een volgende keer wél zo zou zijn, maar hij ontweek het antwoord. Maar ook zonder zwembad kun je daar heerlijk eten voor een zeer schappelijke prijs. Er is ruime menukeuze en de bediening is vriendelijk en correct. Wij aten uitgebreid voor DH13.- per stel. Aardige bijkomstigheid, er loopt een schildpad rond. Wat we dan weer niet aardig vonden was dat zijn, of haar, schild blauw was gemaakt. Een overgebleven stukje tomaat en komkommer ging er smakelijk in.

We zijn weer naar de camper gefietst en hebben in de zon zitten lezen tot die achter de berg was verdwenen.

de werkplaats van de reparateur van de koelkast van C&W

links Espace Tifawine, rechts de supermarkt

salade vooraf

begeleid door muziek

naast het (droge) zwembad

de blauwe schildpad...

...lust wel een tomaatje

let's call it a day...

26 februari: Tafraoute

Het beddengoed moest worden verschoond, dus hadden we gisteren met de ‘wasmevrouw’ afgesproken dat ze dat vanochtend om negen uur zou komen halen. Op tijd opstaan, de bedden afhalen en klokslag afgesproken tijd was ze er en ’s middags om vier uur werd het gewassen en opgevouwen weer bij de camper afgeleverd.

Vanmiddag zijn we naar het berberdorp Tazka gelopen, schuin aan de overkant van het Keteldal waar we nu staan. Op de route bevinden zich nog twee campings en de camperplaats in het palmenbos. Het oude Tazka ligt temidden van de rotsen en is er gedeeltelijk tegenaan gebouwd. Vervaarlijk en op grote hoogte liggen gigantische rotsblokken. Je hebt de indruk dat die elk moment naar beneden zouden kunnen vallen, als de lijm loslaat….

In één van de oude huizen is een berbermuseum gevestigd. Zodra de beheerder z’n eten op had, zou hij de deur open doen, werd ons door een inwoonster met gebaren duidelijk gemaakt. We hebben er niet op gewacht.

Toen we weer terug bij de campers waren, hebben we eens zitten tellen hoeveel campers er hier in de nabije omgeving staan. Hier in het Keteldal 250, op de drie campings samen 150 en in het palmenbos 50. Geeft een totaal van 450 campers over een afstand van nog geen kilometer. Natuurlijk is dit een grove schatting. Maar het geeft wel aan dat dit aantal een welkome inkomstenbron is voor de lokale middenstand. Verder inventariserend voor wat betreft het Keteldal: elke ochtend bezorgt de bakker het bestelde brood en kondigt zich zelf aan met “brot, brot, brot” en/of “macaron, macaron, macaron”. Elke dag rijdt er een auto rond met zonnepanelen en we hebben ze al bij diverse campers aan het werk gezien. Zijn de ruitenwissers kapot of aan vervanging toe, er loopt regelmatig een handelaar met een tas vol nieuwe. Twee handelaren proberen arganolie te verkopen. De ‘wasmevrouw’ prijst ook een pas geopend restaurant aan. Hoezen voor van alles en nog wat, tot aan hoezen voor de ruitenwissers en de camperwielen/-banden: op maat gemaakt en aan de camper bezorgd. Wij hebben al twee keer harirasoep gekocht. Cor en Wil hadden baat bij de koelkastreparateur uit het dorp, aanbevolen en geregeld door de man op de brommer die ook excursies verkoopt/regelt. Jongelui die de grote plastic 5-liter waterflessen ophalen: bij inlevering krijgen ze hier één dirhamcent per stuk voor. En niet te vergeten de waterwagen, die soms twee keer per dag over terrein rijdt en voor DH25 je watertank en eventuele flessen met drinkwater vult. Zo is er voor een behoorlijk aantal mensen werk tijdens de campermaanden.

onderweg...

...met zicht op het dorp

rotsblok als zijmuur

wonen aan de voet van zo'n rotsblok

overal bloei

de symbolische ketel van 'het keteldal'

panorama van Tazka

27 februari: Tafraoute

Vannacht was de minimum temperatuur 6 graden. De maximum temperatuur staat op de thermometer op 43, maar dat is het gelukkig niet geweest. De sensor hangt aan de achterkant onder de camper op de zwarte dwarsbalk. En als daar de volle zon op staat, wil de temperatuur wel oplopen. Hoe dan ook, het was weer een fantastische dag, die om was voor we er erg in hadden.

Woensdag gehaktdag, maar niet hier. Hier is woensdag de marktdag, gisteren trouwens ook al en beetje. Na het ontbijt zijn we er naar toe gefietst. De markt is weer terug op de oude plek inclusief de gerenoveerde markthal, waar volop groente en fruit aanwezig was. We hebben weer behoorlijk ingeslagen voor een ‘groenteprutje’. Er waren meer camperaars die hadden ingeslagen, te zien aan de stoet die met zware tassen weer terug naar de mobiele huisjes toog. Wij doen de boodschappen meestal met de fiets. In de fietstassen en een rugzak kunnen we veel meenemen en hoeven het niet te tillen. Toen de tassen vol waren, hebben we op de hoek bij de brug, waar hard aan het kanaal werd gewerkt, op een terrasje in de schaduw nos-nos gedronken en mensen gekeken.

Vanmiddag zijn we nog even lopend naar het centrum gegaan. Het dorp maakt zich op voor de negende editie van het ‘Festival des Amandiers’, dat morgen begint en het hele weekend duurt. Het is een feest ter ere van de bloei van de amandelbomen. Op veel plaatsen staan witte tentjes met een puntdak en er werd gewerkt aan een muziekpodium. We hoorden dat er ook nog schijngevechten met paarden zouden plaatsvinden, mogelijk op een terrein naast de plek waar we nu staan, misschien ergens anders. We kunnen echter nergens een programma vinden. Het enige dat we zagen was een banner met de aankondiging van het feest, maar dan in het Arabisch.

Vanaf de plek waar we nu al bijna een week staan, kun je aan beide kanten van de weg via het trottoir naar het centrum lopen. Maar in de praktijk worden de trottoirs in Marokko weinig gebruikt. En dat is eigenlijk ook niet zo vreemd. Want midden in het pad van anderhalve meter breed staat om de tien meter pontificaal een palmboom in een perkje zodat er nagenoeg geen ruimte meer over blijft om op te lopen. Je zal je maar met een rolstoel moeten verplaatsen. Nou zie je die wel niet heel erg veel, maar bij het ‘Olympische Piscine’ hebben ze er gelukkig wel rekening mee gehouden, daar is er speciaal een hellingbaan voor aangelegd. Het is alleen jammer dat er, ook hier, al jaren geen water in het bad is en het zwembad dus gesloten.

Alle campers die hier in het Keteldal staan, maken gebruik van hun eigen toilet. En dat moet af en toe worden geleegd. Vorig jaar nog kon dat in de rioolput aan de zijkant van de school. We hadden voor ons vertrek naar Marokko op het Camperforum al gelezen dat er een beetje gedonder in de glazen was geweest. Mogelijk door afgunst van één van de verderop gelegen campings. Met o.a. het gevolg dat die rioolput is dichtgelast en iedereen nu is aangewezen op een provisorische stort helemaal achter op het terrein. Niet ideaal, maar het gaat. Tank op een karretje, 5-literfles met (afval)water mee om te spoelen en je kunt er weer een paar dagen tegen.

Tot vlak voordat de zon achter de berg verdween en de wind weer aanhaalde, zaten we nog lekker buiten en vroeg Cor of we zijn eigengemaakte wijn wilden proeven. En dat was niet tegen dovemans oren gezegd.

daar loop je dan, op de markt

graanhandel

maar ook de smid...

...en de fietsmaker in hun vaste werkplaats

wegen en afrekenen...

...in de gerenoveerde markthaal

alternatief hoedje

er wordt nog steeds aan het kanaal gewerkt

de buitenboel

op zoek naar een vestje

en dan, tijd voor nos-nos

en 's middags ons eerste ijsje

mooie trottoirs, maar weing plaats om te lopen

het zwembad...

...met rolstoelbaan, maar zonder water in het bad

op diverse plaatsen vind je mooie muurschilderingen

in de namiddag kwam de waterwagen ons bevoorraden; de wagen komst meestal twee keer per dag

28 februari: Tafraoute

Vanochtend heb ik eerst op de fiets even een rondje over de camperplaats gemaakt. Op het voorste deel staan hoofdzakelijk de campers ‘die je gewoon in de winkel koopt’. Nou ja, gewoon? Op het achterste deel staan de meer bijzondere campers. Een hele grote Fleetwood (niet met toevoeging Mac…), een tot camper omgebouwde Mercedes vrachtwagen en een vrachtwagen met houten camperopbouw. Ook zie je vrij regelmatig, maar nou net niet hier, omgebouwde brandweerwagens als camper rijden. Er ligt op de camperplaats van alles en nog wat. Stukjes glas, scherpe zaadjes en meer van dat fietsbandonvriendelijk materiaal. Het was dus weer raak. Want toen we samen even wilden gaan fietsen, moest er eerst een binnenband verwisseld worden.

groot, maar wat er níet in zit...

...kan ook niet kapot gaan

houten opbouw

zo zie je er wel meer

helaas, lek

Vandaag zijn de Amandelfeesten begonnen. Gedurende de dagen van het feest zijn er diverse festiviteiten in het dorp. Vanochtend om acht uur begon het, althans volgens het programma, met een wildezwijnenjacht. Wij kregen hier niets van mee. Verder staan er in het dorp tentjes waar lokale producten worden verkocht.

Waar we ons op verheugden was het ‘Spectacle de Fantasia’. Vanuit de geschiedenis een schouwspel van ruiters te paard, die in galop komen aanrennen en vlak voor het einde van het terrein hun geweren laten knallen om zodoende de vijand te intimideren. We hadden dit op 10 mei 2014 bij toeval in Sidi Moktar al eens eerder gezien, maar dan grootschaliger en met meerdere ruiterploegen. Volgens het programma stond het evenement om 16:00 gepland. Nou hadden we vorig jaar in Mhamid bij het Nomadenfestival al ondervonden dat een programmatijd niet bindend is, die loopt meestal uit. Dus liepen we om halfvijf naar het festivalterrein. Het was er nog rustig. De witte lijnen waren net op de grond geschilderd, de dranghekken werden geplaatst. Nog geen ruiter te zien. De geluidsinstallatie werd in stelling gebracht en de auto van de catering reed af en aan. Een hoogwerker repareerde nog even een lichtmast en verder bleef het voorlopig rustig. Iedereen kreeg intussen trouwens een programma van het feestweekend uitgereikt. De man vertelde dat het om vijf uur zou beginnen. Even na vijven was het dan zover. De ruiters reden eerst een paar keer proef. Daarna ging het los en werd er een paar op los geknald. We schrokken ons wezenloos bij die eerste knalserie. Er was ook toen nog nauwelijks lokaal publiek. En nadat we een paar knalsessies hadden gezien en gehoord gingen we weer terug naar de camper, zoals meer dat deden. We zaten bij de camper, keken om ons heen en zagen dat er nu vanuit het dorp mensen naar het feestterrein liepen. Ook karretjes met suikerspin en popcorn. Ik heb de fiets gepakt en ben weer gaan kijken: we waren allemaal te vroeg vertrokken. Het feest kwam nu echt op gang, het werd er druk. Op de voorste rij in de tent zaten de hoogwaardigheidsbekleders. Achterin de locals. De catering was in vol bedrijf en aan iedereen werden kleine pannenkoekjes, crêpes, uitgedeeld. Ook gingen er dienbladen met bekertjes thee rond.

Weer later kwam een indrukwekkende groep mannen in mooie witte gewaden het terrein op lopen. Vergeef mij dat ik niet alle tradities en de daarbij horende benamingen ken. Er werd traditionele muziek gemaakt en, natuurlijk, heel erg veel foto’s. Het was weer een mooie dag.

foto's zeggen soms meer dan woorden...

1 maart: Tafraoute

Je kunt niet alles meemaken. We zaten rond zeven uur te eten en hoorden harde knallen, komend vanuit de richting waar gisteren het evenement met de paarden plaatsvond. We hebben het programma er nog op nagekeken, maar konden niets vinden.

Het was vandaag vrijdag en we wisten dat er dan ’s middags veel gesloten is. Direct na het ontbijt zijn we naar het centrum gewandeld. Hier en daar waren wat witte punttentjes geopend en er werden lokale producten verkocht. Er werd met man en macht een grote opblaaspoort overeind gezet. In Europa zijn dergelijke feestattributen voorzien van bijvoorbeeld een bierreclame. Deze was versierd met theepotjes. We zijn door straatjes en steegjes gelopen, het was een gezellige drukte. Op een terras in de schaduw hebben we nos-nos besteld: “Grand ou petit?”. Nou, doe de grote maar. En het Marokkaanse leven trok aan ons voorbij. Aan een tafeltje naast ons zat een groepje jonge mannen. Zij bestelden thee en haalden de croissantjes bij buurman bakker. We zijn weer verder gelopen en zochten een winkeltje met een rek met blauwe gasflessen, waar we ook gemakkelijk met de camper kunnen parkeren. De echte Marokkaan trekt zich daar niet zo veel van aan, wij wel en willen verantwoord de fles kunnen wisselen en aansluiten. Als wij hier zondag vertrekken, zal de huidige fles bijna, of helemaal leeg zijn. Net voorbij de garage van Mohammed vonden we er eentje. Op de terugweg konden we de verleiding niet weerstaan en hebben, weer op een terras, jus d’orange besteld: “Grand ou petit?”. Nou, wat dacht je? Inderdaad.

De temperatuur was inmiddels aardig opgelopen. Bij de camper hebben we in de schaduw zitten lezen.

Ook vandaag hadden we voor de geitenhoedster weer het groenteafval bewaard en wij zijn daarin niet de enigen. Elke dag komt ze hier met een groep geiten over de camperplaats, maar helaas vandaag niet.

Gedurende alle dagen dat we hier nu zijn ruimden we de stoelen pas op als de zon achter de rotsen was verdwenen. Daarmee waren we vandaag een uur eerder vanwege de harde wind en het zand dat daarmee over de camperplaats waaide: we zaten aan lager wal.

Volgens het feestprogramma is er vanavond vanaf negen uur weer muziek op het ‘Place Mohammed VI’. We willen er even kijken en luisteren, maar denken dat we om halftien vroeg genoeg zijn.

de winkeltjes...

waren meestal open

overdekte slagerswinkels

hier kochten we wat kipfilet

de werkzaamheden worden nauwkeurig gevolgd

en lékker!

en de tajines stonden al weer klaar

deze stond gisteren nog in de plamuur

de noordelijke kant van de camperplaats

Toen we er naar toe liepen, kwamen de beats ons al tegemoet. Het feest was al in volle gang. Op het podium werd ritmische Marokkaanse muziek gespeeld. Niet echt onze smaak, maar dat mag je ook niet verwachten. De combinatie van onze leeftijden en muziek uit een andere cultuur hebben niet echt een klik. Maar het was gezellig druk op straat. Die overigens voor het verkeer was afgezet met dranghekken. Tussen de vele Tafraouters, jong en oud, zag je regelmatig een verdwaalde camperaar lopen.

Overdag zie je alleen maar mannen op een terras. Met een kop thee worden de dagelijkse beslommeringen met elkaar besproken. Tenminste dat nemen we maar aan. Maar nu zaten er ook vrouwen op de terrasjes. We zagen ook dat enkele jonge vrouwen/meisjes hun hoofdbedekking op de schouders hadden. Kwam dat door de feestelijkheden of doordat het donker was, we weten het niet.

De kraampjes, waarvan er vanochtend nog een groot deel was gesloten, waren nu open. Maar veel verkoop leek er niet te zijn. Terug in de camper hebben we een glaasje wijn ingeschonken en getoast op het Amandelfeest.

feest in het dorp

2 maart: Tafraoute

Het wordt saai om te vermelden, maar het was weer een prachtige dag. Vannacht met een minimum temperatuur van 7 graden, overdag maximaal 25. In de namiddag begon het weer te waaien en te stuiven.

Ze houden van feesten in Tafraoute. Dat van gisteravond ging nog tot in de kleine uurtjes door. Als je gehoorondersteuning gebruikt en die ’s nachts uit doet, heb je nergens last van. Maar dat is dan ook het énige voordeel ervan. Margot vertelde me ’s morgens dat ze tot drie uur wakker had gelegen. En ook vanavond wordt er weer gefeest….

Vanochtend, net voordat wij opstonden, zijn Cor & Wil vertrokken. Zij gingen alvast naar Agadir om daar een besteld onderdeel voor de koelkast op te halen. Maar we hebben inmiddels vernomen dat dit niet is gelukt: verkeerd onderdeel.

Even later kwamen Lia & Co afscheid nemen. We kenden elkaar al geruime tijd via onze websites en het Camperforum. Toen we een weekje geleden hier binnenreden hebben we in ‘t echt met elkaar kennisgemaakt.

Een paar plaatsen bij ons vandaan staat een Franse camper met een doofstom echtpaar. En het is bewonderenswaardig hoe gemakkelijk, vooral hij, ‘gesprekken’ aanknoopt met andere camperaars, over bijna de hele camperplaats. Toen Cor en Wil koelkastproblemen hadden, heeft hij ons met gebaren uitgelegd dat de Fransen allemaal een transformator gebruiken om de netspanning van de camping te kunnen verhogen als die te laag is. Vanochtend was hij ongerust, hij vroeg of er iets mis was, omdat C&W waren vertrokken. We hebben hem kunnen geruststellen.

We hebben weer veel bij de camper zitten lezen. Soms frontaal in de zon, maar dat werd af en toe te warm waardoor we zon letterlijk de rug toekeerden.

In de loop van de middag zijn we naar het centrum gewandeld en hebben daar gegeten, weer op het terras bij het hotel. Het was er druk. Maar ook in het centrum liepen veel mensen, sommige met een badge op de borst. De bediening had kennelijk ook last van de drukte. De ober die ons bediende draafde letterlijk over het terras, maar had meer aandacht voor de andere gasten dan voor ons. Hij vergat een deel van onze bestelling. Later vernamen we via de website van een Thole & Everdien dat de minister van landbouw op bezoek was in Tafraoute. Misschien maakte dat de obers extra nerveus.

Net voordat de zon achter de rots verdween hebben we de Marokkaanse mat die voor de camper lag weer op de fietsdrager vastgezet, zo ook de fietsen. Dan kunnen we morgenvroeg op tijd vertrekken, richting Tifnit.

En als laatste kwam de bakker nog even langs, we kochten nog een zakje macarons van hem en vertelden dat we morgen weer vertrokken. Hij speelde een snik en een traan en hoopte ons volgend jaar weer te zien.

En net (20:58) rijdt er weer een of andere politie of beveiligingsauto over het terrein met heftig knipperende blauwe verlichting alsof er ik-weet-niet-wat aan de hand is. Ze zijn er in dit land verzot op. We hebben de afgelopen weken al veel kleurvarianten gezien.

elke dag worden er tientallen opgehaald vanaf de cp

een schiet-/gokspel

op de hele cp wordt gebould

een laatste blik op de 'camping sauvage'

3 maart: Tifnit

Met een beetje weemoed hebben we vanochtend het Keteldal verlaten. We hebben er ruim een week gestaan met prachtig weer en we hebben een aantal nieuwe mensen leren kennen. En om de prijs hoefden we het ook niet te laten. Voor die tien nachten betaalden we slechts DH150. De bakker bracht ’s morgens de baguettes ‘aan de deur’ en regelmatig kwam de waterwagen langs om ons voor DH25 van vers water te voorzien. En in het centrum diverse restaurantjes waar we hebben gegeten. Maar goed, aan alles komt een eind.

In tegenstelling tot de tien voorgaande dagen, begon de dag een beetje bewolkt maar dat herstelde in de loop van de dag. Het minimum vannacht was 7 en het maximum vandaag 25 graden.

Het was zondag vandaag en dat was goed te merken aan de eerste 25 kilometer buiten Tafraoute. Heel veel personenauto’s en een enkele vrachtwagen op de weg. Die weg was de R104. Gedurende de eerste 25 tot 30 kilometer niet voorzien van midden- of kantstrepen. Want dan zouden er eigenlijk niet meer dan twee fietspaden zijn overgebleven. Maar dus wel met veel autoverkeer, wat er in resulteerde dat we regelmatig met de rechterwielen over de rafelranden in de berm wachtten tot de tegenligger gepasseerd was. Eén keer was die rand te hoog en bleven we net op de weg staan. De tegenligger had zo te zien ‘belangrijke mensen’ in de auto en hij was eerst niet van zins een beetje in te schikken. Afijn, het lukte toch. Hij was kennelijk onderweg naar een of andere officiële gebeurtenis die wij net waren gepasseerd. Veel vlaggen langs de kant van de weg en nog veel meer hotemetoten met echtgenotes of secretaressen, wie zal het zeggen. Al met al, het schoot niet op, maar dat was helemaal niet erg. Het was mooi weer en we hadden alle tijd.

Later werd de R104 beter en de grootse drukte was ook verdwenen. We hebben heel rustig gereden, zodat we ook nog wat van de omgeving konden zien. En we zijn regelmatig gestopt om in alle rust al dat moois te bekijken. In 2014 wilden we in omgekeerde richting, vanuit Tiznit, naar Tafraoute rijden, maar zijn toen halverwege gestrand vanwege wegwerkzaamheden aan de R104. De plek bij de moskee waar we toen omkeerden, herkenden we nu. De weg was nu natuurlijk geen grindbak meer, maar een mooie asfaltweg.

Eenmaal in Tiznit ging het van een leien dakje via de 4-baans N1 naar Camping Bakanou in Tifnit. We staan weer naast elkaar, morgen verder.

berglandschappen...

...te over

windmolen voor oppompen van water

Marokkaanse begraafplaats

daar sta je dan...

...en maar weer verder

bloeiende brem

masten voor telecommunicatie hoog op de bergen

we reden hoog en keken bovenop een wolkendek

en nog meer mooie plaatjes

muurschildering in Tiznit op een schoolgebouw bij de kruising van de R104 en de N1

de route van vandaag

4 maart: Marrakech

We zijn vanmorgen op tijd van camping Bakanou vertrokken naar Marrakech. We wilden gisteren op de camping brood bestellen voor vanochtend, maar dat was pas vanaf halfelf beschikbaar. Daar hebben we niet op gewacht, we hebben het noodrantsoen aangebroken: crackers van Lidl.

We kozen voor de tolvrije route en kwamen door mooie kleine en ook grotere dorpjes. In een aantal daarvan was het druk vanwege de souk.

Naarmate we vorderden, veranderde het landschap. Van bergachtig roodbruin, naar hele ‘bleke’ bergen. En het leek net of daarin met regelmaat boompjes waren geplant. En later werd het zowaar helemaal vlak, dat hadden we in tijden niet meer gezien. Op veel plaatsen stond de mimosa uitbundig in bloei. Regelmatig stopten we voor een foto, koffie of een glaasje fris.

Gisteravond hoorden we een tikkend geluid. Bleek dat de koelkast stond te vonken, smachtend naar gas. De butaanfles was nu echt leeg. Gelukkig hebben we onze LPG-fles voor deze situaties als reserve. Onderweg bij een heel klein winkeltje zagen we een rek met blauwe gasflessen. Daar ruilden we de lege voor een volle voor maar DH42. We vroegen de verkoper ook nog of hij brood had: “Vous avez du pain?”. Maar daar kon hij geen brood van bakken en wees maar steeds naar de gasfles. Hij sprak geen Frans, laat staan Engels, alleen maar Arabisch. Bij een buurwinkeltje hadden we meer geluk.

In onze beleving zijn de Marokkanen niet de mensen met de meeste haast. In Tafraoute begon het ‘Spectacle de Fantasia’ om vijf uur in plaats van de aangekondigde 4 uur. De monteur voor de buren kwam later dan afgesproken. Kijk je naar de mensen (mannen) die op de terrasjes zitten, dan geven ze de indruk dat ze alle tijd hebben en vast niet voor etenstijd thuis zijn. Sommige verkopers op de souks maken niet een echt werklustige indruk. Het zijn maar een paar van die dingen die ons opvallen. Maar één groep doet dat beeld absoluut geen recht. En dat zijn de autobestuurders. Die hebben juist altijd ongelofelijke haast. We maakten het vandaag weer mee. Inhalen waar dat beslist niet verantwoord was en een kilometer verder stond hij geparkeerd langs de kant van de weg. Verkeerslichten, een verhaal op zich. We krijgen soms de indruk dat die rode lichten er niet voor iedereen zijn: haast? Sta je met z’n allen te wachten voor rood, wordt er van achter geclaxonneerd: haast? Op sommige kruispunten zijn de verkeerslichten voorzien van een aftelsysteem. Zodra het licht op rood of groen springt, wordt in een venster er naast aangegeven hoelang die periode duurt. En je kunt er vergif op innemen, als bij rood de teller op één springt: claxons van auto’s verder achter je die kennelijk te laat van huis zijn vertrokken voor een afspraak…… Ach, zeggen we dan tegen elkaar, ’t is Marokko. En we wachten rustig tot het licht op groen springt. Wij hebben in ieder geval geen haast.

Maar ook op de 4-baans N8 maak je rare dingen mee. De maximum snelheid daar was 100 kilometer per uur. En wat kwam ons dan midden op de rechterbaan tegemoet? Een voetganger, van haast leek evenwel geen sprake. Levensmoe dan? We konden hem ontwijken.

We zijn naar camping ‘Le Relais de Marrakech’ gereden. Het was er druk. Cor en Wil stonden er al maar waren niet gelukkig met de plaats vanwege een nogal blaffend aanwezige hond van de buurcamper. De plaatskeus was niet erg groot, maar we vonden uiteindelijk toch twee plekjes naast elkaar. Het was warm. We hebben de luifel uitgedraaid, stoelen gepakt en op de plaats rust! Morgen weer een dag.

weer mooie landschappen

en hier...

...kleurde de aarde roodbruin...

...en dit was er tegenover

en hier...

...tijd voor een glaasje...

bij een stuwmeer

wisselende landschappen

en als het heel hard waait?

op de camping: van superlux via heel primitief tot hele dikke pech, 't zal je maar gebeuren

de route van vandaag

5 maart: Marrakech

Omdat we gisteren relatief laat op de camping waren, was de keus voor een plaats minimaal. We stonden wel, maar veel ruimte hadden we niet. De Marokkaanse mat kon er nauwelijks liggen. Die van C&W is nog wat breder en moest tegen de boom omhoog liggen. Vanochtend gingen er weer een aantal campers weg en was er weer keus. We zijn een laantje opgeschoven, staan weer met de deuren naar elkaar toe en hebben veel meer ruimte en ook schaduw. De beide koelkasten staan nu ook het grootse deel van de dag in de schaduw. En dat is geen overbodige luxe, het werd vandaag 27º. En nu, 21:30, is het nog 20º. We lazen trouwens dat op dezelfde de dag dat wij Tafraoute verlieten, het weer die ochtend van streek was. Dat zal toch wel toeval zijn, hopen we….

Net als vorige jaren reed ook vandaag de groentekar weer over de camping. Lekker makkelijk, gelijk weer wat gekocht voor vanavond.

Het zwembad lag er gisteren al uitnodigend bij, maar we kwamen er toen niet meer aan toe. Vanmiddag wel. Het water was nog niet echt opgewarmd en dan druk ik mij voorzichtig uit. Maar het was heerlijk verfrissend en we hebben wat baantjes gemaakt. Voor herhaling vatbaar.

We konden vanuit de camper aan het dakluik zien dat er weer zand op lag. En als het op het luik ligt, dan ligt het ook op de zonnepanelen. Er was maar één remedie, ladder pakken en met een emmertje omhoog. Het was echt nodig, ze glimmen de zon weer tegemoet. Maar voor hoe lang?

Verder hebben we zitten lezen, afwisselend in de zon en de schaduw.

Veel Franse campers gebruiken die transformator om de campingstroom wat op te peppen. We liepen vanavond ons ‘inspectierondje’ en omdat het al donker was, zagen onder diverse campers het oplichtende led-display van de trafo, de ingangsspanning was 194 Volt en de uitgang was 220 Volt.

In de namiddag hebben we een taxi besteld voor morgenmiddag drie uur. We gaan met z’n vieren naar Marrakech-centrum, de camping ligt ten noorden van de stad. Te ver om te fietsen.

de plek van gisteren...

...en die van vandaag

zonnepanelenschoonmaak

kleurt goed

het grote zwembad...

...was nog wel een beetje koud

aanvulling van gisteren...

...maar wel betalen

's avonds sfeervol verlicht

6 maart: Marrakech

Even buiten de camping ligt een klein dorpje, je fietst er in vijf minuten naar toe. Er is elke dag, behalve op vrijdag, (groente)markt. We hebben er even sinaasappels en bananen gekocht. Halverwege werden we aangesproken door een ruiter te paard en hij móest met Margot op de foto. Wilde voor deze dienst natuurlijk wel graag een sigaret of geld hebben.

Ook op de camping wordt door handelaren het een en ander te koop aangeboden. Vanochtend een verkoper met Marokko-t-shirts. Margot had vorig jaar hier ook eentje gekocht, maar die was tijdens een ziekenhuisopname verknipt. Hopelijk is deze een langer leven beschoren.

Om drie uur zijn we naar de poort van de camping gelopen, waar de taxi op ons stond te wachten. We hebben eerst een prijs met hem afgesproken, zowel voor de heen- als ’s avonds de terugreis. In het verleden hadden we al eens meegemaakt dat de avondreis duurder was dan de overdagreis. Nu niet, DH100 voor zowel heen als terug. Door de jaren heen kenden we de weg naar het centrum een heel klein beetje. Maar deze chauffeur nam dit keer een andere route. Waarom? “Nou, daar is politiecontrole en daar heb ik geen zin in”. Hij heeft ons naar het plein Djeema el Fna gebracht, vlakbij de grote Koutubia Moskee. Het plein is een vergaarbak van handelaren, waterverkopers, slangenbezweerders en mannen die aapjes op je schouder zetten. Alles wel voor geld natuurlijk. Ook veel standjes met sinaasappelsap trouwens. C&W en wij zijn afzonderlijk gaan zwerven, over het plein, door de medina, een sapje hier en een nos-nos’je daar. We hebben er ook even geld gepind, DH2000.- is het maximum wat er uit de muur kan worden getrokken. En wat bleek later, er zat ‘gewoon’ een briefje van €5.- tussen.

Om zes uur hadden we op een centraal punt afgesproken om daarna samen te gaan eten. Elk een tajine en we konden er weer even tegen. Vanaf het dakterras hadden we een mooi uitzicht over het al maar drukker wordende plein. Traditiegetrouw werden hier rond zes uur weer de openluchtrestaurantjes ingericht. We hebben daar in het verleden twee keer gegeten. Daarna zijn we apart nog weer gaan zwerven. Omdat het ging bewolken en er al een paar spatjes regen vielen, zijn wij de medina weer ingegaan, die is overdekt dus droog. Dat dachten we tenminste. Er viel een hoosbui, het kletterde op de golfplaten daken. En die waren niet waterdicht, allerminst. In een mum van tijd was het in de medina nog natter dan buiten. Handelaren brachten hun koopwaar in veiligheid. En er werd van de gelegenheid gebruik gemaakt om de straatjes dan maar gelijk te schonen. Water en stof werd naar de putjes gedweild. Een aantal straathandelaren speelden listig op de situatie in: zij verkochten paraplu’s. Voor ± DH100.- kon je droog verder Ze hadden een beste avond. Het liep tegen halfnegen en we zijn onder de lekregen van de golfplaten en door de plassen naar de uitgang gegaan. Daar was het inmiddels al bijna weer droog, binnen nog lang niet. Het water liep nog steeds door de golfplaten de medina in.

Eenmaal buiten leek het alsof er een lichtspektakel op het plein gaande was. Niets was minder waar. Tegen de muur van een winkelpand, vlakbij waar we weer met C&W hadden afgesproken, was kortsluiting ontstaan. En niet zomaar een paar vonkjes van 230Volt. De vlamboog van die kortsluiting was zo hevig dat je er nog geen tel naar kon kijken. We zijn naar de overkant van het plein gelopen, ver van het onheil vandaan. En zelfs daar, 100 meter verder, kon je er niet naar kijken. Het hele plein werd er door aangelicht. Na een minuut of tien was de kortsluiting over, er smeulde nog wat aan de gevel, de brandweer kwam een kijkje nemen en het leven ging weer door.

We zijn met z’n vieren weer naar de taxiplaats gelopen, hij zou ons om negen uur weer ophalen. Prompt op tijd reed de groene Dacia met taxinummer 1 voor en een halfuurtje later waren we weer op de camping. Het douchegebouw was open en verlicht en het water lekker warm. Even afspoelen en opwarmen na weer een mooie dag.

gelukkig weer een nieuwe

op weg naar de markt: overstekende voetgangers

op de foto, maar wel betalen

verse sinaasappels en bananen

de rest van de dorpsmarkt

en hier in Marrakech (centrum)

koopwaar genoeg...

...voor iedereen wat

en wat ons verbaast...

...zou het ooit zijn uitverkocht

even een dutje

specerijen

kaarten en bordjes met afbeeldingen

shirtverkoop aan de terrasjes

en nog meer handel

voorzichtige start van een openluchtrestaurant

alle soorten vervoer

even een rustmoment

wat mag er wél?

bewaakte brommerstalling

groot contrast

altijd heel druk in deze straat

jaar na jaar: de Polaroidman

shirt verkocht, nog even afrekenen

overzicht van het Djeema el Fna plein; altijd druk, veel handel en 's avonds verandert een deel in een openluchtrestaurant

7 maart: Marrakech

Toen we vanochtend opstonden was het bewolkt en dat is de hele dag zo gebleven. Vannacht heeft het een paar keer een klein beetje geregend. Ook de temperatuur bleef vandaag met 17º behoorlijk achter bij wat we de afgelopen weken gewend waren. Het was een dag van wat omlummelen. Maar we hebben de tijd wel benut. Zondag willen we weer verder, op weg naar Merzouga. We zouden dan bij de supermarkt zijn langsgereden, dat hebben we vanochtend alvast gedaan. Ook hadden we vandaag mooi de tijd om de site bij te werken. Dat was er gisteravond niet meer van gekomen.

ook vanochtend reed de groentekar weer over de camping

op heel veel plaatsen, ook hier op de camping, staat de mimosa in bloei

8 maart: Marrakech

Als je langere tijd onderweg bent, wij vertrokken op 16 januari van huis, dan moet er zo af en toe een wasje worden gedaan. Vandaag was weer zo’n dag. Margot bracht vanochtend om halfnegen een tas vol naar de receptie en was de eerste. Anderhalf uur later was de was klaar en kon aan de lijn. Nou was het vandaag niet echt een dag waarbij het snel droog zou zijn. De dag begon bewolkt en de temperatuur was maar 9º. In de middag werd het een schamele 18º en de zon liet zich slechts af en toe zien. Dit was niet het weer dat we de laatste weken gewend waren. Morgen wordt het beter, vast wel.

We wisten dat in het dorpje Ouahat Sidi Brahim, op korte fietsafstand ten westen van de camping, zich een ‘Pharmacie’ bevond, een kruising tussen een Hollandse drogist en een apotheek. We konden goed uitleggen wat we nodig hadden, de ‘pharmacien’ begreep het direct en pakte uit de schappen wat we nodig hadden. Bingo!

We fietsten verder en het begon zowaar een beetje te sputteren. Dus hebben we in afwachting van wat er verder nog zou vallen, een restaurantje opgezocht en een nos-nos’je besteld. In Marokko wordt niet zelden water geserveerd bij de koffie, zo ook hier. Met dat verschil dat de lokale bevolking een open fles met water krijgt en wij een flesje mineraalwater met een gesloten dop.

Weer op de fiets, onderweg naar de spoorbrug met uitzicht over de omgeving. Net vóór die spoorbrug staat aan de rechterkant een groot onafgebouwd complex. Er leek niet meer gewerkt te worden. Is dit weer zo’n onafgebouwd project, gedoemd tot ruïne? Misschien zien we dat een volgende keer.

Aan de andere kant van de weg lag over een grote oppervlakte de infrastructuur voor een nieuwe woonwijk klaar, inclusief de straatverlichting en de meterkasten voor de stroom. Maar nog geen huis of een begin ervan te zien.

In de verte zagen we een kasteelachtig geheel, het deed een beetje Turks aan. Dichterbij bleek het ‘Chez Ali Fantasia’ te zijn. Over een gigantische oppervlakte ommuurd, maar niet overal bebouwd. De gebouwen concentreerden zich achter de muur langs de straatkant. Taxi’s reden af en aan. We konden een blik werpen achter een bewaakte poort en zagen een serie glimmende zwarte bolides van voornamelijk Duitse makelij. Het leek ons geen uitgaansgelegenheid voor de doorsnee Marokkanen.

Aan de overkant van de weg zagen we ook een aantal ommuurde percelen met niets daarbinnen.

Terug bij de camper hebben we een broodje gegeten en niet lang daarna begon zowaar de zon te schijnen zoals we dat gewend waren. De was kon verder drogen, de stoelen nog even naar buiten voor een kopje koffie en daarna een wijntje, in de zon.

de eerste aankondiging, waarschijnlijk 's avonds verlicht

alles achter hoge muren

met mooie tempels

nog ruimte voor meer...

andere kant van de weg: veel muur, verder leeg

nog een uitspanning...

...maar verder kwamen we niet

half afgebouwd, ooit helemaal?

klaar voor nieuwe huizen

9 maart: Marrakech

Het was vandaag weer het weer dat we gewend waren en de laatste weken mee verwend zijn. Een stralende zon en het werd 25º met weinig wind. Marrakech ligt op ongeveer 400 meter boven zeeniveau.

We gebruiken nog steeds geen stroom van de campings waar we staan. Met het bewolkte weer van de afgelopen dagen kregen we via de zonnepanelen dan ook weinig stroom binnen, terwijl we zelf in de camper wel gebruiken. Dan loopt de voorraad langzaam maar zeker terug. Maar vandaag konden de panelen er weer flink tegenaan, zodat de voorraad weer is aangevuld tot 93% van de totale accucapaciteit.

We moesten vandaag weer even naar de Pharmacie. Niks ernstigs. Gelukkig maar, want hij had niet wat we zochten. Er stonden al twee vrouwen voor de toonbank van de piepkleine Pharmacie te wachten toen wij binnen kwamen. Wij maakten een gebaar dat zij volgens ons eerst aan de beurt waren. Maar daar wilden ze niets van weten, wij gingen voor. Was dat misschien uit schaamte voor wat zij nodig hadden, of hadden ze meer tijd nodig voor overleg? Het gebeurt veel vaker, maar we we zullen er waarschijnlijk niet achter komen.

Toen we het dorpsplein op fietsten zagen we direct om de hoek een grote groep vrouwen bij één van de huizen staan. Zo’n grote groep bij elkaar hadden we nog nooit gezien en we bleven er even belangstellend naar staan kijken. Dat was een paar vrouwen opgevallen en ze probeerden ons in gebrekkig Frans uit te leggen dat er daar zojuist een vrouw was overleden. Ze was in de tachtig geworden, begrepen we.

We zijn doorgelopen naar de souk en hebben een bloemkooltje voor het avondeten gekocht. En Margot vond eindelijk een vestje, voor DH40.-, nog geen €4.-. De fietsen neem je niet mee de souk in, die stal je tegen de muur aan de buitenkant, naast en tussen de vele brommers. Een bewaker paste er goed op en kreeg daar vijf dirham voor.

We waren inmiddels al weer een paar uur verder en herinnerden ons de no-nos van gisteren maar al te goed. Voor herhaling vatbaar, bij hetzelfde restaurantje.

De rest van de dag hebben we voornamelijk lezend bij de camper doorgebracht. Soms frontaal in de zon, dan weer de zon de rug toekerend en soms zelfs in de schaduw.

vrouwen op 'rouwbezoek'

maar ook kinderen

het dorpsplein

souk...

...met sjaaltjes...

...en nog veel meer

doe de was de deur uit

zandkleuriig? nee zand

klik op de foto's en/of de kaart en de afbeeldingen worden vergroot